Geschiedenis van Hatha Yoga
Dit zou weleens de meest gepraktiseerde yoga stijl kunnen zijn ter wereld. Hatha Yoga ontstond ongeveer in de 9e eeuw (maar wie weet wel veel eerder) en is, voor zover bij ons bekend voornamelijk gebaseerd op de Hatha Yoga Pradipika (rond 1000n.C.), een geschift dat als het ware een handboek was bij de Sutra’s van Patanjali. Op deze wijze was er een reeks praktische oefeningen ontstaan die ook nu nog actueel zijn. Hatha yoga werd hierdoor een basis voor de meeste yoga stijlen. Ik schrijf hier bewust de woorden “voor zover bij ons bekend” omdat er ook andere verhalen zijn wat betreft de afkomst. In 1946 werd in Nederland de eerste Hatha Yoga school geopend door Jan Rijks (Saswitha). Na de tweede wereldoorlog kwamen veel Nederlanders vanuit Indonesië terug naar hun thuisland, Jan Rijks was daar een van en hij nam Yoga mee uit Indonesië. Een ander belangrijk grondlegger was Rama Polderman, ook hij kwam uit Indonesië, hij was arts en yoga leraar en richtte in 1957 Stichting Yoga Nederland op.
Tijdens mijn zoektocht naar de achtergrond van Hatha yoga ben ik een mythisch verhaal uit Nepal tegengekomen. Hier komt de claim uit voort dat Hatha yoga zijn oorsprong vindt in Nepal. Wat wel of niet waar is, is niet aan mij, maar persoonlijk heb ik het vermoede dat yoga ooit is begonnen als een simpele natuurlijke stretch. Zoals wij onszelf uitstrekken als we in de ochtend uit bed stappen en zo nieuwsgierig als de mens is en zo creatief als de mens kan zijn, zal er in de loop der jaren en eeuwen heen een ontwikkeling hebben plaatsgevonden welke uiteindelijk de naam yoga heeft gekregen. Tijdens een persoonlijke ontwikkeling krijgt men behoeftes welke wederom resulteren tot nieuwe ontwikkelingen met als resultaat Hatha yoga. Maar goed, dit is mijn visie. Hier een verhaal uit Nepal
Hatha Yoga – Een mythisch verhaal uit Nepal
Binnen de Hindoeïstische geschiedenis zijn er veel goden. Een van de belangrijkste en machtigste Hindoegoden was Lord Shiva. Zijn vrouw Parvati was onder de indruk van de krachten van haar man die de dood en letsels kon voorkomen. Zij begon nieuwsgierig te worden en vraagtekens te krijgen bij de bron van zijn bovennatuurlijke kracht. Shiva besloot om zijn vrouw mee te nemen naar de Kathmandu Vallei. Aan de rand van een meer, omgeven door oerwoud en afgezonderd van de wereld onthulde Shiva aan zijn vrouw Parvati de geheimen van Hatha yoga. Tijdens deze inwijding voelde Shiva de aanwezigheid van een entiteit. “Wie is daar? Laat je zien en kom voor mij staan!” Op dat moment zwemt een vis, dat het echtpaar stiekem had afgeluisterd, dichterbij naar de rand van het meer en liet zichzelf zien. Shiva was onder de indruk van de vis en veranderde de vis in een mens die vanaf dat moment bekend stond als Machhendranath Yogi. Shiva gaf hem de opdracht om Hatha yoga over de hele wereld te verspreiden. Machhendranath studeerde en perfectioneerde de kunst vanHatha yoga en begon vervolgens les te geven aan een paar leerlingen.
Ontevreden met de vooruitgang veranderde Shiva zichzelf in de menselijke vorm Gorakhnath en werd vervolgens zelf een student van Machhendranath, ontwikkelde de kunst van Hatha yoga en verspreide deze leer over de hele wereld om uiteindelijk bekend en erkend te worden als de vader van Hatha yoga. Dit is één verhaal over Gorakhnath maar er zijn diverse versies. Gorakhnath zou ergens in de achtste eeuw zijn geboren maar andere zeggen dat hij pas een paar honderd jaren later ter wereld kwam. In ieder geval zijn er hier en daar bewijzen van zijn bestaan maar of hij daadwerkelijk de menselijke van god Shiva?
De betekenis van Hatha
Hatha is een woord uit het Sanskriet, een geleerde Indische- of Indo-Arische taal. Ha betekent zon en tha betekent maan. Beide zijn tegengesteld en worden verenigd door yoga, oftewel het verenigen of beheersen van de zon en de maan. je kan dus ook zien als het in evenwicht brengen van bepaalde energieën. De zon bijvoorbeeld actief, vrolijk, vuur en de maan is meer rust, diepgaand, ontwikkeling. In de westerse landen wordt Hatha Yoga vaak gezien als voornamelijk een fysieke yoga stijl. Hatha yoga is echter net zo goed het samenbrengen en het in evenwicht brengen van die energieën en daarvoor zijn ademhaling en meditatie nodig.
Over het algemeen begint een Hatha Yogales met een oefening om je te focussen op het hier en nu. Je zit met de benen gekruist en de ogen gesloten. De docent begeleid je in bewustwording, focus en ademnhaling. Sommige docenten beginnen met mantra’s of chanten.
Pranayama en warming up
bewust ademhalen is een belangrijk onderdeel van Hatha Yoga. Een onderdeel van de les kan zijn de Pranayama, ademhalingsoefeningen om controle te krijgen over de luchtstroom en de concentratie. Het is de bedoeling dat alle bewegingen in de les een eenheid vormen met de ademhaling. Allereerst helpt deze methode bij het uitvoeren van de beweging, het geeft ontspanning en helpt om te focussen. De warming up bestaat uit een zonnegroet. Een beweging welke begint bij een mountain pose, overgaat naar een plank, cobra en downward dog
Traditionele Hatha Yoga?
Ik zeg niets nieuws als ik benoem dat (Hatha) Yoga in de afgelopen tien a twintig jaar een duikvlucht heeft genomen waar het gaat om verandering en ontwikkeling. Helaas zijn er yogi’s die van mening zijn dat hun yoga stijl DE yoga stijl is. Om even een populaire uitspraak te gebruiken, “Dit is zo niet yoga, lol”. Yoga is alles behalve ego. Een interessant feitje is dat in de Pradipika slechts 15 asanas worden besproken waarvan merendeel variaties zijn op de Lotus houding. In de 17e eeuw is de handleiding Gheranda Samhita uitgebracht, hierin staan slechts 32 posities waarvan geen één een staande asana (krijger, driehoek etc.) en geen zonnegroet. In de loop van tijd zijn er geruchten ontstaan over verloren geschiften en hier en daar een yogi die via bijzondere energieën informatie kreeg toegezonden over een van deze teksten, maar je kunt je afvragen hoeveel van de huidige asanas werkelijk traditioneel zijn.
In de jaren negentig heeft ene Norman Sjoman het boek The Yoga Tradition of the Mysore uitgebracht. Dit boek is de eerste vertaling van de Sritattvanidhi (schie-tot-van-ie-die), een prachtig geïllustreerde handleiding geschreven door een prins uit de Mysore Palace ergens rond de 19e eeuw. Deze handleiding bevat 122 posities en is hiermee de meest uitgebreide handleiding met asanas vóór de twintigste eeuw.
Een eeuw later werd dezelfde koninklijke familie de beschermers van yoga meester Krishnamacharya, die op zijn beurt de beroemde studentenB.K.S. Iyengar en Pattabhi Jois voortbracht.
Hatha Yoga in de praktijk
Ookal zou je Hatha yoga kunnen zien als een soort paraplu van alle yoga stijlen, er zijn toch wel degelijk verschillen. Hatha yoga wordt in veel studio’s als basisstijl gebruikt en gezien als een geschikte yogastijl voor beginners. Regelmatig wordt Hatha Yoga ook als een wat mildere vorm gegeven of onderverdeeld in twee of drie verschillende levels. Als advies wil ik geven om altijd een proefles te doen en als de les je niet bevalt blijf dan net zo lang zoeken totdat je een stijl van lesgeven heb gevonden die bij jou past. Zoveel yogascholen er zijn, zoveel diversiteit in lesgeven zal er ook bestaan.
Hatha vs Vinyasa/Flow
Zodra er wordt gesproken over Vinyasa of Flow kan je ervan uitgaan dat de bewegingen als het ware vloeiend over gaan van de ene asana naar de ander. Beginners zal ik deze stijl persoonlijk niet willen aanraden. De rede daarvan is, dat ik het belangrijk vind dat de student de asanas goed genoeg uit te kan voeren in balans met de ademhaling. Als beginner ben je eerst nog bezig om balans te vinden, wanneer je dan eerst zou gaan beginnen met een poweryoga of Vinyasa les kan het zijn dat je het of niet leuk vindt, omdat je de posities niet kan “voelen” of dat je eerder een blessure krijgt. Tijdens Hatha Yoga ga je in een positie, je houdt de positie een aantal ademhalingen vast en vervolgens ga je weer uit de positie. Hatha yoga concentreert zich op het perfectioneren van de asanas en de pranayama om op deze wijze de flow van energie te vergroten.
Hatha vs Ashtanga
Een Ashtanga beoefenaar richt zich niet alleen op de asanas en de pranayama maar ook op de overige zes onderdelen uit het achtvoudige pad oftewel yama, niyama, pratyahara, dharana, dhyana en samadhi welke verwijzen naar een manier van leven, houding en gedrag. Ashtanga Yoga is heel dynamisch en het grootste verschil met Hatha Yoga is dat je tijdens een les een vaste serie houdingen volgt, ook wel bekend als de ‘primary series’. Deze lopen zonder pauze in elkaar over met behulp van ademhaling. Ashtanga is dus ook zeker een uitdagende yogastijl.
Voor nu was dit mijn uitleg over Hatha Yoga. Wellicht zal ik deze post zo nu en dan aanvullen en/of aanpassen dus mocht je advies hebben laat dan een bericht achter en ik zal deze zeker lezen. Ik zal in individuele posts dieper ingaan op Ashtanga, Vinyasa en andere yogastijlen. In ieder geval is Hatha Yoga zeker wel een hele geschikte stijl om mee te beginnen.